Eén van de belangrijkste onderdelen van het gedragsveranderingsproces is zelfreflectie. Tijdens mijn coachingstrajecten vraag ik mijn coachees dan ook regelmatig om op hun eigen gedrag te reflecteren. Vaak schrikken ze hier in eerste instantie van. Ze vinden het eng, omdat ze denken dat ze (extra) kritisch naar zichzelf moeten kijken.
Het tegenovergestelde is waar. Zelfreflectie is het op een milde en open manier naar jezelf kijken. Dat vinden we met z’n allen vaak maar lastig. Het is veel makkelijker om jezelf af te vallen en te bekritiseren.
”Self-reflection is a humbling process. It’s essential to find out why you think, say and do certain things… then better yourself.”
Sonya Teclai
Als je zelfreflectie toepast sta je bewust stil bij de manier waarop je de dingen aanpakt, de keuzes die je maakt, de vaardigheden die je inzet, hoe je je gedraagt en hoe dat voelt. Je kijkt dus naar wat er al goed gaat en wat er mogelijk beter kan. Het is niets meer of minder dan leren van je eigen ervaringen. Het geeft het gevoel dat je eigen regie hebt over je leven en dat is fijn. Helemaal in onze drukke levens waarin we 24/7 aan staan en ons voortdurend opgejaagd voelen.
We maken door het jaar heen veel te weinig tijd voor een gezonde portie zelfreflectie. Ja, bij de start van een nieuw jaar doen we er met z’n allen massaal aan. We blikken terug op het vorige jaar, wat is er allemaal gebeurd, wat vonden we daarvan en wat gaan we allemaal veel anders en beter doen in het nieuwe jaar.
Voor je het weet heeft de waan van de dag het weer gewonnen van je goede voornemens en verval je in je oude gewoonten. Met alle teleurstelling en demotivatie van dien.
Daarom pleit School of Slow ervoor dat je van zelfreflectie een ritueel maakt! Besluit dat je maandelijks, wekelijks of zelfs dagelijks een moment plant en pakt om stil te staan bij waar je staat en waar je naartoe gaat met je doelen, wensen en dromen. Zo pak je de koe bij de horens; jij bepaalt, jij kiest en jij stuurt (bij)!
We horen je denken: “leuk hoor Ingrid, met je reflecteren. Maar HOE dan?” Nou, goed nieuws, reflecteren kun je leren en doe je zo:
- Accepteer dat je misschien van nature niet zo’n “reflectie person” bent. Dat is ok. Oefening baart kunst! Zoals met alles: just begin.
- Ben er (zeker in het begin) bewust mee bezig. Plan bijvoorbeeld ook echt een reflectiemoment in je agenda. Maak het zo concreet mogelijk en koppel het bij voorkeur aan een activiteit die zeker plaatsvindt. Bijvoorbeeld: “elke zondag na het avondeten pak ik een half uurtje om te reflecteren op mijn eigen gedrag van afgelopen week.”
- Zie het als me-time: een waardevol oplaadmoment met en voor jezelf.
- Doe een “warming up” door een moment van stilte in te lassen. Ga zitten, haal diep adem en ontspan. Zelfreflectie werkt vaak het beste als je daadwerkelijk een moment van stilte en rust neemt.
- Gebruik de zogenaamde STARR-methode:
- Situatie: Wat was de situatie die zich voordeed? Het doel waaraan je werkte?
- Taak: Wat was jouw rol hierin?
- Actie: Hoe handelde je?
- Resultaat: Wat was de uitkomst hierdoor?
- Reflectie: Wat had je beter of anders kunnen doen om tot een (nog) beter resultaat te komen?
- Reflectief juist ook op positieve situaties! Vergeet niet om lief te zijn voor jezelf. Alle successen – hoe klein en schijnbaar onbelangrijk ook – mogen gezien en gevierd worden!
- Als je (een) dagboek(en) bijhoudt over je te veranderen (leefstijl)gedrag – denk aan een eet-, beweeg- of slaapdagboek – dan is het fijn om deze er even bij te pakken.
- Pas het toe zo vaak als je wilt, waar je maar wilt. Het grootste voordeel van zelfreflectie zit ‘em in het woordje “zelf”. Jij bepaalt, jij staat aan het roer. Je kunt het even tussen twee taken door op je werk doen of als je op de fiets zit naar een vriendin.
- Pas zelfreflectie juist ook toe op de momenten dat je denkt dat je het niet nodig hebt!
Tot slot nog wel de kanttekening dat – zoals voor zo’n beetje alles geldt – ook voor het toepassen van zelfreflectie een goede balans geboden is. Want hoewel zelfreflectie zeker wijzer maakt, blijkt uit onderzoek van de Amerikaanse psychologe Sonja Lyubomirsky, dat het niet zaligmakend is.
Fruit eten is gezond. Een appel is fruit. Iedere dag alleen een appel eten als stuk fruit onthoudt je van de benodigde vitaminen & mineralen van andere typen fruit. Elke dag alleen maar een appel eten betekent een eenzijdig voedingspatroon dat je bovendien veel te weinig energie levert om optimaal te functioneren; om gezond en gelukkig te kunnen zijn. Maar een appel is nog altijd gezonder dan een Bossche bol.
Op een of andere manier vinden we het makkelijker om tastbare, fysieke voorbeelden te verwerken. Maar hetzelfde geldt voor mentale, meer ongrijpbare leefstijlaanpassingen.
Zie zelfreflectie als één van de vele onderdelen van je mentale fruitmand. De winst zit ‘em juist in het feit dát je het gebruikt, dat je het juist gebruikt, op het juiste moment, in de juiste context. Hoe dat er uitziet? Dat weet alleen jij!
“Without self-awareness and the ability to manage our emotions, we often unknowingly lead from hurt, not heart.”
Elizabeth Gilbert
Soms is het goed om, in plaats van de aandacht op je gevoelens te richten, afleiding te zoeken in tijden van tegenslag. Ga dan een flink stuk fietsen (wind in de haren), een goed boek lezen (escapisme: “vlucht” letterlijk even naar een andere wereld) of luister naar je favoriete muziek (en voel je veilig bij de herinnering aan betere tijden).
Vind jouw slow balans! Reflecteer er maar eens op ;-)
Slow down & Cosy up!
Ingrid